به نام خدا
کالای چرمی Leather

فروش چرم ساخته و آماده در واقع آخرین مرحله از تولید آن را در بر می‌گیرد.چرم به تنهایی یک محصول نهایی محسوب نمی‌شود،بلکه به صورت یک محصول واسطه برای تولید کفش،البسه،وسائل ورزشی،رویه مبل،دستکش و کلاه و . . . مورد استفاده قرار می‌گیرد.چرم به عنوان ماده اولیه ساخت بسیاری محصولات و فرآورده های دیگر باید دارای کیفیت مخصوص به خود و قابل قبولی باشد و با توجه به نوع محصول نهایی حتی در بعضی خصوصیات نیز تغییر کند.
بنابراین لازم است برای آشنایی و اطلاع از چنین خصوصیاتی در چرم ،آزمایشاتی بر روی آن انجام گیرد . این آزمایشات می‌تواند شیمیایی(در مورد مواد سازنده چرم )و یا فیزیکی (در مورد قابلیت کاربرد چرم ساخته شده )باشند.
برای آنکه نتایج بدست آمده از آزمایشات دارای هماهنگی و یکنواختی باشد و امکان قضاوت صحیح را برای مصرف کننده میسر سازد ،می بایست به صورت مشخص با روش های دقیق اندازه‌گیری و تعیین شود .برای این منظور لازم است تا نمونه ها بدرستی و از قسمت های مناسب چرم تهیه شوند و عملیات آماده سازی و مقدماتی قبل از انجام آزمایش بر روی آن صورت گیرد .مانند خرد کردن کامل برای انجام آزمایشات شیمیایی و یا قرار دادن چرم در شرایط متعارفی جهت آزمایشات فیزیکی.

آزمایشات شیمیایی چرم
 از نقطه نظر شیمیایی چرم از ترکیبات زیر تشکیل شده است :
- آب (رطوبت)
- خاکستر و مواد معدنی غیر محلول در آب
- چربی
- مواد آلی و معدنی قابل شستشو
- مواد اصلی تشکیل دهنده پوست
- مواد دباغی ترکیب شده با پوست
- اسید های آزاد
مقدار آب
اختلاف وزن چرم در هوای معمولی و متعارف و وزن آن پس از خشک شدن مقدار آب موجود در چرم را نشان می دهد.(چرم در هوای معمولی حدود 14 درصد آب جذب می کند.)
خاکستر
ذغال حاصل از سوزاندن آرام چرم در مجاورت شعله و مرطوب ساز آن با اسید سولفوریک و سوزاندن آن در کوره 800 درجه سانتیگراد سبب تبخیر کلرید موجود در چرم و باقی ماندن مواد معدنی به صورت سولفات می شود.
چربی
چربی نمونه چرم را توسط سوکسله حاوی متیلن کلرید به مدت 4 ساعت استخراج می کنیم . در صورت استفاده از مواد نگهدارنده به جای متیلن کلرید از پترول اتر استفاده می شود زیرا وجود این مواد از قسمت پرداخت می تواند در حلال چربی به صورت محلول در آمده و نتایج را دچار خطا کند .

مواد قابل شستشو
محاسبه مواد آلی قابل شستشو حاصل اختلاف بین وزن کل مواد قابل شستشو و مواد باقی مانده پس از سوزاندن در کوره خواهد بود.
کل مواد قابل شستشو شامل مواد دباغی آلی و معدنی ترکیب نشده با چرم و مواد معدنی قابل حل در آب ، مقدار رسوب حاصل از تبخیر آب شستشوی چرم در آب مقطر 20 درجه سانتیگراد است .
مواد اصلی تشکیل دهنده پوست
این آزمایش بر اساس اندازه‌گیری مقدار ازت موجود در چرم طبق روش کی‌جال صورت می گیرد .چرم را با اسیدسولفوریک و یک تسریع کننده از نوع زلن- مس ترکیب نموده ،آمونیاک حاصل از اسیدهلی آمینه را با محلول سدیم هیدروکسید مخلوط کرده تا آزاد شود و ازطریق تقطیر استخراج و درون محلول اسیدی جهت جذب نگهداری می شود .مقدار ازت از طریق تیتراسیون محاسبه و مقدار مواد اصلی تشکیل دهنده پوست تعیین می شود.
مواد دباغی ترکیبی
مواد دباغی ای ترکیب شده با چرم را نمی توان به صورت مستقیم تعیین نمود ، برعکس مواد دباغی معدنی مخصوصا نمک های کرم که بسیار مهم می باشند را می توان به سرعت از خاکستر باقی مانده محاسبه کرد.خاکستر چرم را با اسید پرکلریک در محلول اسید سولفوریک یا پتاسیم کلرات قلیایی مذاب اکسید نموده و کرم شش ظرفیتی تولید شده را از طریق تیتر کردن با سدیم تیوسولفات احیا می کنند.
اسید های آزاد
یکی دیگر از خصوصیات مهم در چرم pH می باشد.هنگام تولید چرم اسید را می توان به صورت آزاد یا از طریق تجزیه برخی مواد شیمیایی معدنی به کار برد که می تواند به چرم آسیب های فراوانی وارد کند و از قابلیت های کاربردی و طول عمر آن بکاهد.
تعیین مواد دیگر
در برخی موارد نیاز است تا اندازه‌گیری های خاصی بر روی چرم صورت گیرد.مانند تعیین مقدار نمک منیزیم غیرمحلول در آب تا بدین وسیله بتوان به مقدار نمک منیزیم سولفات مصرفی در چرم زیره پی برد و آن را اندازه‌گیری کرد.
مواد دیگر عبارتند از اندازه‌گیری مقدار نمک های زیرکونیوم،آلومینیوم،آهن،سیلیسیم و یا فسفر . اندازه‌گیری فرمآلدهید پس از هیدرولیز آن از چرم نیز توسط اسید عملی می شود . تعیین مواد جامد ترکیب شده با چرم که توسط حلال ها قابل استخراج نیست و . . . .
آزمایشات فیزیکی چرم
آزمایشات فیزیکی باید بر روی نمونه کاملا سالم و آسیب ندیده صورت گیرد . برای بدست آوردن نتیجه نسبتا خوب و قابل قبول لازم است که آزمایشات تکرار شود و نمونه های متعددی تحت آزمایش قرار گیرد .
هنگام اندازه گیری استحکام چرم نیرو باید به موازات خط ستون فقرات وارد آید تا بتوان به صورت اساسی و یکسان به ارزیابی مورد نظر رسید .همچنین بسیاری از خصوصیات فیزیکی چرم مربوط به قابلیت تحرک پذیری الیاف آن در فضای تحت اشغال آن ها خواهد بود . این خصوصیات در رابطه با مقدار رطوبت موجود در چرم بوده و می تواند تحت تاثیر تغییرات جوی قرارگیرد . بنابراین مهمترین شرایط قبل از آزمایشات فیزیکی بر روی چرم قراردادن آن در شرایط متعارفی و رطوبت مناسب است .
استحکام چرم نسبت به ضخامت نمونه انتخاب شده محاسبه می گردد . برای اندازه گیری ضخامت چرم از میکرومتر استفاده می شود . این وسیله قادر است تا ضخانت چرم را مخصوصا در مورد چرم های نرم با وارد آوردن فشار ثابت به طور دقیق اندازه گیری کند . هنگام عبور دادن چرم از لابلای غلطک ها وزن مخصوص حدود 10 تا 15 درصد افزایش یافته و حجم چرم کاهش می یابد . وزن مخصوص چرم معمولا بین 78/0 تا 15/1 قراردارد و وزن مخصوص چرم های کرمی 68/0 تا 1 و چرم هایی که زیاد چرب شده اند 32/1 تا 43/1 است .
وزن مخصوص چرم از طریق بریدن قطعه ای گرد از آن و اندازه گیری شعاع و ضخامت و سپس وزن نمودن تعیین می شود .جرم مخصوص از طریق اندازه گیری جرم و حجم چرم محاسبه می شود .
استحکام و کشش پذیری چرم توسط دستگاهی که به این منظور طراحی شده است انجام می گیرد. نمونه را در ابعاد مشخصی از چرم بریده و آن را در حال کشش یکنواخت قرار می دهند تا نمونه پس از حداکثر کشش پاره شود . از مقدار نیروی وارده و قطر چرم ، استحکام آن محاسبه می شود .کشش را به عنوان ازدیاد طول از طریق نیروی وارده در هنگام پارگی تعیین می کنند . توسط همین دستگاه مقاومت در مقابل پارگی چرم نیز محاسبه می شود . شیاری را در یک طرف نمونه ایجاد کرده سپس دو طرف آن را به دو قلاب متصل می کنند و با وارد کردن نیرو آن را پاره می کنند .
از جمله اندازه‌گیری های دیگر در رابطه با چرم ثبات ترک خوردگی رخ چرم است . این آزمایش برای تعیین قدرت چرم های رویه کفش هنگام ساخت و قرار گرفتن در مراحل مختلف فشار (مانند کارکشی ) در نظر گرفته شده است . قطعه ای از چرم را به شکل گرد بریده و بر روی سطح کروی فلزی دستگاه کشش دهنده   قرار می دهیم . برای چرم های نازک تر از فشار توسط یک اهرم پیچی نازک نوک تیز   استفاده می شود .

برای قضاوت در مورد درجه قدرت جذب و عبور آب از چرم روش های مختلفی وجود دارد . 
روش استاتیک جذب آب : مقدار اضافه وزن نمونه چرم پس از غوطه ور شدن در و طی مدت مشخص اندازه گیری می شود .
روش دینامیک جذب آب : توسط مرطوب کننده  که عبارت است از قرار دادن چرم به صورت یک کاسه بر روی آب تا اولین قطره آب از جداره چرم به داخل آن نفوذ کند .در حین اندازه‌گیری برای اطلاع از سرعت نفوذ آب به داخل چرم می توان در زمان های معین نمونه را وزن نمود و از رطوبت آن مطلع شد .
اندازه‌گیری قابلیت نفوذ یا قابلیت تنفسی  چرم را می توان از طریق عبور بخار آب از آن تعیین و اندازه‌گیری نمود .برای این منظور نمونه چرم را به دور دهانه یک شیشه حاوی مواد آبگیر با وزن مشخص به صورت کاملا کشیده بسته و آن را در جریان هوا در شرایط متعارفی قرار می دهیم .هوای خشک درون شیشه در اثر جریان هوای خارج در حرکت نگهداشته می شود . اضافه وزن شیشه ناشی از آب جذب شده توسط مواد آبگیر خواهد بود که اندازه گیری آن در زمان های مشخص نشان دهنده بخار آب عبور کرده از چرم می باشد .
یک عامل مهم در کامل بودن دباغی پوست حالتی است که چرم در آب داغ به خود می گیرد . پوست دباغی نشده هنگام قرار گرفتن در آب 62 درجه جمع می شود . در صورتی که پوست کاملا دباغی شده در آب جوش نیز کاملا ثبات خود را حفظ می کند . درجه درجه حرارت جمع شدگی بر روی یک تکه نوار نازک چرم که به صورت کاملا کشیده در آب غوطه ور است اندازه گیری می شود .هنگامیکه افزایش درجه حرارت آب به دمای بحرانی برسد ، نوار چرمی جمع میشود و باعث حرکت دستگاه می گردد . در این زمان درجه حرارت حمام یادداشت می شود.
قدرت چسبندگی چرم در رابطه با کاربرد آن از اهمیت زیادی برخوردار است . برای این منظور چرم مورد نظر را با قطعه دیگری چرم یا فرآورده مصرفی دیگر توسط چسب استاندارد می چسبانند . سپس نیروی لازم برای جدا کردن یا پاره کردن آن ها را از یکدیگر اندازه گیری و محاسبه می‌کنند.
حساسیت چرم ناشی از آسیب در اثر ضربه و برخورد اشیاء بدین گونه تعیین می شود که نواری از چرم را به حالت کاملا کشیده نگهداشته و بر روی آن وزنه فلزی را رها می کنند ،سطح چرم آسیب دیده را در مقایسه با چرم سالم از طریق کاهش انعکاس نور مقایسه می کنند .
دسته دیگر آزمایشات چرم در رابطه با ثبات چرم است . در این آزمایشات تغییر حالات خود چرم مدنظر نیست بلکه قابلیت چرم برای پوشش داده شدن توسط مواد عملیات پرداخت مورد توجه می باشد .
قدرت چسبندگی سطح پرداخت شده از طریق چسباندن بر روی یک صفحه فلزی و جدا کردن آن  توسط ماشین اندازه گیری می شود . هنگام این آزمایش لایه پرداخت از سطح چرم جدا و بروی سطح فلزی چسبیده و باقی خواهد ماند . نیروی لازم برای جدا ساختن این لایه را از سطح فلزی به کمک ماشین محاسبه می نمایند .
مقاومت چرم در مقابل سایش را از طریق مقاومت رخ آن به ساییده شدن اندازه‌گیری می نمایند. نمونه چرم را بروی سطحی بصورت کاملا صاف و کشیده قرار داده و توسط یک صفحه نمدی با فشار معینی آنرا می سایند . پس از گذشت مدتی معین (تعداد چرخش و یا تعداد نوسان را از طریق شماره انداز دستگاه قابل کنترل خواهد بود )و سایش سطح نمدی بروی سطح چرم نسبت سائیدگی آن را مورد آزمایش قرار میدهند . هنگام آزمایش مقاومت چرم در برابر سائیدگی در حالت خشک چرم و نمد هر دو باید خشک باشند در حالت تر تنها نمد باید مرطوب بوده ولی چرم خشک باقی بماند.
پایداری در مقابل تاشدگی یا قابلیت خمش پذیری درازمدت چرم مخصوصا در قسمت های تا شده کفش یکی دیگر از آزمایشات مهم بر روی چرم محسوب می شود. نواری از چرم مورد نظر را از دو انتها یکی از طرف رخ و دیگری به طرف لش به دستگاه انعطاف سنج   وصل کرده بگونه ای که قسمت تا خورده چرم در اثر  حرکات خم کنندگی دستگاه در حرکت قرار گیرد. پس از گذشت مدت زمان معینی ضایعات وارده به قسمت خم شده چرم بصورت ترک های ریز و یا پارگی بروی آن مشخص می گردد.
مواد پرداخت کننده مصرفی بر روی چرم هر اندازه نسبت به رطوبت مقاوم باشند ولی دراثر جذب آب صدمه خواهند خورد یعنی آب از سطح لش چرم جذب شده و لایه های زیرین پرداخت را متورم ساخته و باعث از بین رفتن نیروی اتصال بین این لایه و سطح چرم میگردد. کنترل کردن چنین حالتی را در چرم بنام پایداری در مقابل تورم می نامند . نوار چرمی نمونه را در آب فروبرده،سپس ثبات چرم خیس را نسبت به سایش و مقاومت نسبت به تا شدن را اندازه‌گیری می کنند .
برای تعیین ثبات نوری چرم آن را در مقابل تابش شدید نوری مشابه روشنایی روز به طریق مصنوعی که از دستگاه زنو  منتشر  می شود قرار می دهند . رنگ پریدگی چرم در مقایسه با سایر نمونه ها اندازه‌گیری می شود .این شاهد ها که برای مقایسه استفاده می شود از جنس پارچه و با ثبات رنگی بالا می باشند .
ثبات چرم در برابر اتو از طریق اتو کردن رخ آن در شرایط خاصی اندازه‌گیری می شود . در این آزمایش ثبات مواد پرداخت روی چرم در برابر نرم شدن و یا مات و تیره شدن و تغییر رنگ کنترل می شود (دمای اتو 100 تا 200 درجه سانتیگراد).
ثبات رنگ چرم در برابر هوای داغ 150 درجه با دمیدن حرارت بر روی رخ چرم اندازه‌گیری می شود .
خاصیت ترموپلاستیکی مواد پلیمری نه تنها در برابر حرارت بلکه در برابر سردی نیز حساس بوده و لازم است که اندازه‌گیری شود . پایداری در برابر سرما از طریق قابلیت خم شدن در حالی که کاملا سرد است اندازه‌گیری می شود .درجه حرارت آزمایش 5 درجه سانتیگراد بوده و ترک های روی رخ چرم را که ظاهر می شود اندازه‌گیری می کنند .
 قابلیت تمیز شدن سطح چرم بدین ترتیب تعیین می شود که چند قطره آب را بر روی چرم انداخته و اجازه می دهند تا کاملا تبخیر شود . سپس از طریق تمیز کردن با یک پارچه خشک بدون مواد تمیز کننده سطح چرم را براق می کنند .
قابلیت نفوذ پذیری رنگدانه ها و رنگینه های ریز از لایه پرداخت شده به خارج شده را از طریق پوشاندن سطح چرم بایک لایه پلی وینیل کلراید حاوی مقدار زیادی مواد نرم کننده تحت حرارت،فشار  و در مدت زمان معینی اندازه‌گیری می شود . پس از انجام آزمایش جذب رنگ توسط فیلم سفید پلی وینیل کلرید  را اندازه‌گیری می نمایند .
غالبا تمامی آزمایش های مذکور برای کلیه مصارف چرم انجام نمی شود ، بلکه بسته به نوع مصرف و کاربرد نهایی خاص برخی موارد صورت میگیرد .
منابع :
شیمی پوست و چرم دکتر بهزاد احمدی ، مهندس سعید سامی جلد دوم 1366